Christmas Thwng Tha

CHRISTMAS KAN TIMI CU……

By, Rev. John Zahei

Jesuh a chuah ni thla hi fiang te in hngalh khawh asilo. Hlan lio mi fim mi hna nih Thal can ah asi lai tiah an rak ruah.A luan cia mi kum tam pi lio ah khan January ni 6, A cheu nih nih March 25, A cheu nih December 25 ah Christmas  hi an rak tuah,an hman tawn.Christmas Puai tuah Hram cu AD.336 ah tuah hram an rak thawk tiah Rome nithla rel nak ah anrak hmuh.An rak tuah ni hi December 25 ah asi. Asinainn AD.354 kum ah Rome Bishop pawl nih December 25 ni hi an rak sunsak khun a ruang cu Rome Siangpahrang nih mah ni ah hinBiak inn ah a rak ra I Jesus chuah ni a rak don ve caah asi.Mah thawk cun lung ruang te in Christmas hi December 25 ah an rak hmang tawn hna.

Chysostorm Ca uk chung ah cun Pope Julius 1^st nih December 25 hi a hman bik ai neih bik tiah  mipi sin ah a thanh. Mah thawk cun nihin tiang Chistmas cu December 25 ni ah kan hman thlai hna. A sinain Nichuah le (Eastern Orthodxo Church ) nih cun January 5 ni hi a hman bik tiah an pawm ruang ah mah ni hin Christmas an rak tuah theu.

Christmas Puai tuah nak kawng le an tuah duh nak chan kan zoh tik ah AD.1100 hnu hin a rak I thawk mi asi. Cu lio ah cun “Cristes maesse” timi bia fang in a ra mi asi  tiah kan hmuh. Mah Bia fang hi Hlan lio an rak hman mi bia fang “ Mass of Christ” ti sullam asi. Europe thlang lei ah hin cun “Nivity” tiah an rak auh. Germany ah cun “Die Weihnachten” tiah an auh.

Chiristmas Puai hi Khrihfa bu remh can (Reformation) AD.1500 hrawng ah hin lar ngai in an rak hmang hna.Mah  thawwk hi Protestant tiah a rak chuah nak asi. AD. 1200 in 1600 hrawng tiang hi lak sawng an rak I then tawn hna.

AD. 1800 kum thawk hin mizapi nih uar mi puai ah a hung cang. Lak sawng pek lawng si ti lo in  Christmas tree hna le Chung khar sin ah Christmas Card pek hi an rak uar ngai. Cu can lio hrawng ah cun “A Dai Zan A thiang Zan ti mi hla sak in lam ah vah pah in an rak sak hna.

AD. 1900 kum ah hin cun Christmas puai tuah hi a karh ngai  Sipuazi tiang in an ra tuah. A tu kan chan zawng ah Sopping Mall te hna ah December thla cun an tamh,  cun Tamh nak thil ri pawl kha company nih an tuah I an zuar,  Mah thawk hin Christmas  puai cu Sipuazi tuah nak ah hman a hung si.

 Christmas Puai tuah nak chan bik cu Pathian nih mivial te caah khamh nak a tuah mi le a khamh nak hi kan theih fian khawh nak ding caah asi. Pathian khua khan ning le ruah ning hi mipi nih theih khawh nak ding caah Sunpar nak le lian ngan nak kha kal tak in tak sa minung a vun I can mipi nih an theih khawh nak ding caah tuah mi puai asi. Pathian hi mipi nih hmuh khawh ding in le mivial te khamh ding ah Jesus minung a vun I can nak hi asi.

Nicene Cawn piak nak ah cun Jesuh khrih cu  Mivial te khamh awk ding caah Ngak Nu Thiang Marry  chung in Thiang Thlarau in a rak chuak I Minung le Pathian rem te in um khawh nak ding caah vulei ah a rak chuak. Pathian Sining asi mi Lawmh nak, Deih nak, Tawi dor nak, Dawt nak, Zawn ruah nak  asi mi Pathian kan theih peng khawh nak ding caah Christmas Puai hi tuah arak si.

.

Bible Cang Thim : Isaiah. 9:6

Kan caah hngak chia pakhat a chuak, Fapa pakhat pek kan si, A mah cu Uktu bawi asi lai. A mah cu Khuaruah har, fimchim tu, A Thawng mi Pathian, Zung zal hmunmipa, Deih nak Bawi, ti asi lai.

Bia Hmai thi:

Christmas kan ti mi bia fang hi “CHRISTESMAESS” timi bia in a rami asi. A sullam cu  MAESSE OF CHRIST  Jesuh I mibu asi lo le zisuh a biami  tiah asi. Can tlawm pal a hung rauh deuh in  Christmas  tiah a hung si. Christmas kan ti mi cu Pathian mimung ah  a vun I can, asi I kan lawmh nak a chan a ruang bik cu Pathian khamh nak hi mi pi nih an theih khawh nak ding caah asi. Pathian Khua khan ning le ruah ning mipi nih  theih khawh nak ding ah Van sun par lian ngan nak kha kal tak in Mininung titsa ah a vun I can nak ( Incarnation)  asi I tak sa (Flesh) in minung  as nak mi nih theih awk ding caah asi. Jesus Christ cu mivial te khamh nak ding caah nungak thiang Marry chung in a hung chuak I Pathian sunpar nak le sin nak kha a langh ter.

Bible Chung ah kan Hmuh mi Christmas Kawng

1.       Satan Rian tuan nak vial te hrawh Ding ah a ra.

Satan hi rung ban tuk in ai lang I Eden dum khan Minung kha a rak hlen hna hi zung zal rawh nak ding hmun ah a kal pi hna. Cu thawk cun Mizapi cung ah thih nak a rak chuak. Zisuh vulei a rat nak chan le Christmas ai tinh bik mi cu Satan Thawn nak kha hrawh awk ding caah asi. “ Cun sual nak a tuah mi Poh cu khuachia fa an si ko, zeica tiah khuachia cu a hramthawk te in a rak sual mi asi . Pathian Fapa a hung langh nak cu khuachia rian tuan nak hrawh awk ah hin asi”. 1John.3:6.

Hlan lio ah Zuk suai le zuk kil kawi a rak huam ngai mi Pafa an rak um. A fapa kha a hung upa ve I a ram phung ning in ralkap a kum thum chung a tuan. Cu ruang ah a pa he an I then hmun khat ah an um kho tilo. An I then kar ah ral ram an um nak kawng kha a fapa nih cun a pa sin ah ca kuat in a thenh peng. Kum thum tlin lai Thla ruk a rauh ah a fapa cu ram caah a nun nak a liam. A pa nih cun a fapa a hung tlun in  a mah suai mi hman thlak le mi dang sin I a cawk mi hman thlak pawl kha chim ding in a rak I ral ring. Asi nain a Fapa thawng pang a theih tik ah  a lung rawk tuk hring hran. Thla ruk a rauh hnu Mino Pa khat a sin ah a rak ra I  a fapa he ral ram I a tem tuar ning kawng kha mah ti hin a chim.

Ka Pu nang nih cun na ka thei lo nain na fapa sin in na kawng lam kha ka rak theih. Na fapa  a thih nak  a ruang cu kei mah a ka khamh ruang ah asi .Ka Nule ka pa I an ka pek mi nun nak ka ngei ti lo nafapa I  a ka pek mi nun nak lawng a tang cang. Cucaah  Nafa pa U pat nak ding caah le philh lo nak ding caah na fapa hman thlak ka suai I ka rak put ka co hlan piak ko tiah a ti.

Ngeih chia ngai in a fapa hman thlak cu a rak co hlan. A pa zawng a fapa zun ngeih in a rauh hlan ah a thi ve. Cupa nih cun a thih hlan ah ca a tial ta mi ah ka ngeih mi thil vial te hi lei lam nan suai lai I nan rak zuar dih lai tiah Sinih pa kha ro a vuih ta. Hmasa bik ah a fapa ral ram I a um lio hman thlak kha  $ 300 in an vun zuar I a ho hmanh nih an caw duh lo mah hman thlak hi Pachi saya nih suai mi a si lo kha an hngalh dih. A man a vun tum I $200 ah mah zawng ah hin caw tu an um . a dongh nak ah $100 in a vun ti I Pakhat pa nih a kut a vun thlir I kei mah nih ka cawk lai a vunti. Mah cang ka cun Thil suar kan ngawl zuar ding a um ti lo tiah a vun thenh hna I Pachi cawk ding ah ai tim mi vial te an thin a har dih. Thil nei tu Panih Ca a rak tial ta mi ah Kafapa hman thlak a cawtu nih hin ka ngeih mi Pachi Hman thlak vial te le ka ro vial te ai lak lai. Tiah a rak tial ta ruang ah asi.

Mah zawn ah hin chim duh mi cu Jesuh a zum mi nih cun zung zal nun nak ro an co ti khi asi. Paul nih cun “Thih nak na mi tei nak cu khua zei ah dah a um?Thih nak,mi fak nak na pek khawh nak hmual cu khua zei ah dah a um?......Kan Bawipa Jesuh khrih  thawng in tei nak a kan pe tu Pathian thang that siko seh tiah ati” 1Kor.15:55,57. Cucaah Jesuh vulei a rat chan nak cu Satan Tawn nak (thih nak) hrawh ding ah asi.

2.       Mivial te Sual Kal pi ding ah Vulei ah a ra.

Mivial te ai tluk cio mi zawt nak kan ngei dih hna. Mah zawt nak cu SUAL  zawt nak asi. Mipakhat a zawt tik ah Doctor sin ah a kal awk a rian asi. A si nain Doctor nih mi zaw sin ah raa in a zawt nak a zoh piak  a thlop piak tik ah lung lawmh awk tak asi. Mizaw kan ti mi hi Mivial te kan si I Doctor hi Jesuh asi. A kan thlop piak mi zawt nak cu SUAL ZAWT NAK asi. Van cung mi nih Hngak chia Pa a min an sak mi ah, “ Amihna kha an sual nak in a khamh lai caah JESUH  tiah min nan sak  lai tiah van mi nih an rak ti. Matt.1:21.

Can khat lio ah Khua pakhat ah Inn mei a kang I a Nulepa an thi I  mah lio ah cun mei alh lai fang ah an fapa te cu a top len ko, Mei that tu pa nih a zang a fak tuk I a hawi le nih an thloh bu in a ngai lo I hngak chia pa te cu a va khamh. A nule apa an um ti lo in a ngei ti lo tik ah khua bawi pa nih a ho dah ai cawm duh mi nan um maw? Tiah a ti tik hna ah Mirum nupa nih kan mah nih kan cawm lai I kan ngeih mi ro vial te a mah nih a co lai an ti. Cun Doctor hna nu pa nih kan nih nih kan cawm asi ah cun kan mah ban tuk in fim nak kan cawn ter lai tiah anti. Asi nain hngak chia pa nih a duh lo. Mah lio ah cun Misifak pa te khi a ra I kei mah nih ka cawm lai, kei cu fim nak zawng ka ngei lo, mirum zawng kasi lo caah pek ding ro ka ngei lo nain a tipah  a angki a vun phawi I mei nih a rak kangh nak a hman kha a  vun piah hna I, kei nih cum  Ka dawt nak vial te ka pek lai tiah a ti. A dongh nak ah cun A nun nak pek in a rak khamh tu Pa kha ka pa tiah a vun ti.

Nihin kan caah a chuak mi zisuh hi  Mivial te nih thih nak chung in luat nak an hmuh khawh nak ding caah le kan sual lei ba cham piak ding caah ara. Kan sual nak ruang ah vai lam cung ah thi. A mah a zum mi vial te nih zung zal nun nak an hmuh khawh nak ding caah a rat chan nak cu asi. “Khrih Cu minung sual nak lak piak awk ah a ra I a chung ah  sual nak zei hmanh a um lo ti khan an hngalh” 1 John.3:5.

3.       Mivial te nih Pathian an Hmuh khawh nak ding caah a ra.

Hlan lio mi nung hana hi Tupi ram tang ah khua an rak sa I ram veih in an paw an rak I cawm. Ramsa kut in an him khawh nak ding caah, Hriam nam hna kha an I bo chan nak thawng in an thin lung chung ah Pakhat Khat bochan duh nak ( religious instinct) a rak chuak. Kum a hung rauh deuh in thlai kheu cin kha a vun hngalh I  thlai kheu that nak ding caah van ruah kha an rak I bo chan. Cu thawk Cu khua zing kan a vun bo chan I rai thawi nak kha a vun pek. Cu tin cun can a hung ruah deuh in ral an thei khawh nak ding caah siseh, thil tha an tuah khawh nak ding caah khua zing Pathian kha biak hram an vun thok. Cu hnu cun mipi nih hna ngam deih nak hmuh khawh nak ding caah Biak nak kha a vun ser I Biak hram an vun thawk. Cu hnu thawk in Nun chung ca lawng ah si lo in thih hnu catiang ah bochan tlak asi mi Pathian kha an vun biak.Jesuh Christ hi Vulei tei tu Pathian asi.Thih nak tei tu Pathian zawng asi. Satan zawng a tei tu Pathian, Mit caw, Keibei , Hna chet hna a dam ter tu pathian lawng si lo in Mithi zawng a thawh than ter kho tu Pathian, Bawi lak ah Bawi bik , Pathian asi.

Nipi nih an hmuh khawh lo mi le an theih khawh lo mi Pathian kha  an hmuh khawh nak ding caah a rak ra. Kei mah a ka hmu mi cu Kapa ( Pathian) a hmu mi an si tiah ati. John. 14:9.

4.       A Zum mi hna Khamh awk ding caah a ra..

Mizei poh a thian lung tak in Jesuh kha khamh tu le Bawi ah a co hlang mi poh nih khamh nak kha an co ti mi hi Christmas I a sul lam ai tinh bik mi cu asi. Carel tu vial te le Ngai tu vial te  A tu ah hin na um nak hmun cio in Jesuh cu khamh tu le Bawi ai si ding in sawm tuah. A sung lawi bik mi vulei chaw le vain cawk khawh lo mi khamh nak lak sawng na hmuh lai.

Vawi khat ah Christmas Drama an rak piah I,  Mg Thutah an ti mi pa hi riah hmun ngei tu pa ah an can ter, a huam lo nain a nu nih na tuah ah cun Supper Man Ang ki kan cawk piak lai a ti ruang ah a huam na lo in Riah hmun in ngei tu ah a cang. Marry Le Joseph kha an inn ah cun a vun ra I rianh nak khan a um maw tiah a vun hal tik ah an cawn ning ah cun a um lo tiah khirh ding kha asi nain Marry kha a zaang a fak tuk I keimah ih nak ah rak um uh tiah a ti hna I an darama cu Phun dang ngai in an dih ter. Cawrawl ei nak kuang ah maw nan chuah ter lai  Maung thuta bang in nan mah ih nak ah dah?. Maung thuta ban tuk in kan sin ah Jesuh chuah ter hna uh sih. “ Ngai hmanh inn ka  ah ka dir I ka kingh, A ho hmanh ansi ah ka aw a thei I innka a ka hunh mi cu , a inn chung ah cun ka lut lai I a mah sin ah rawl ka dum lai I a mah zawng ka sin ah a dum ve lai.” Biathlam.3:20.  

Dongh Nak :

 Kum Chiar te Christmas kan dong ko hna nain kan theih mi thawng tha hi Kan mah nih kan co lawng si lo in a co ting rih lo mi sin ah chim kho tu kan si khawh nak ding caah Pathian nih Thlua chuah nak kan pek piak ko seh. Amen………

Hmuh Nng Phun Hnih

                                  Hmuh Ning Phun Hnih

Minung Kan nun Nak ah hi Hmuh Ning Phun Hnih in a um. That Nak le in Hmuh (positive thinking) le Chiat nak le in Hmuh (Negative thinking) an si. Zei zong vial te hi that nak lei lawng in ruah I a that nak lei lawng te I timh tuah nak ruah nak hi (optimism) an ti rawh ral nak khua a khang mi le a ruat mi lung put hi (pessimism) tiah then an si.

Mah ruah nak Pahinh he ai peh tlai in kan Bible chirh chan in Phun li in ruah tiding in kan sawm hna.

1.       Mah le Mah  I Hmuh Ning.

Mitam pi nih a mah siseh, a mi phun siseh, a khua siseh,A ca siseh,An nun can zincehmuh si seh, a nau tat mi kan um hna. Kan Bible nih “Nan zumh ning ban tuk in nan cung ah siseh tiah” ati hna. Matt.9:29. Kan nun ning kan si ning a niam tuk tiah kan I ruah ah cunkan niam chin lai I,kan sang ko tiah kan I ruah asi ah cun kan sang ko lai. Krhrihfa kan nun ah hin mah le mah I upat nak ( Self-respect) ngei tu kan har ngai. Pathian ram caah le a sunpar nak ding caah le A khrihfa bu caah nang le kei hi misan tlai lo kan si lo, Milian ngan kan silawng si lo in a biapi tuk mi kan si.

Vuleimi vial te lak ah Miphun ngan asi lo mi Israel  miphun hna sin ah Pathian nih Mah ti hin a ti hna. “…..Bawipa nih nan nih cu  a mei ah silo in, lu ah an ser hna lai, a zik ah nan um zung zal lai I a hram ah zeitik hmanh ah nan um lai lo”….Deutro. 28:13. Nan pawng kam mi hna ban tuk in Fimnak, Rumnak, Thiam nak, Dawh nak, Miphun ah, Nan nauta men ko lai nain  Miphun fa te kha miphun lian ngan bik ah ser tu kan Pathian nih a kan dawt tuk I Fapa Ngeih chun Jesus  kha uilo te in a kan pek I nang le kei ai awh ah vailam tah ah a thi I a thisen nih kan sual nak a kan tawl piak. Heb.9:11-15. Cucaah kan man a fak tuk hring hran.

Kan Pathian hi Tlang hna siseh, nel rawn hna siseh, zei zawng vial te ngei tu le uk tu bawi asi. 1King.20:28.Van le Vawlei a ser I a uk tu Pathian sin ah Nanun nak pe hmanh Bawipa nih an cawi san ko lai. Cucaah kan Bible nih a kan cawn Piak ban tuk in That nak lei in hmuh  I zuam hna uh sih.

2.       Pathian Kan Hmuh Ning.

Pathian a um lo tiah mihrut mi hna nih an ruah. Psalm. 14:1. Mi Cheu nih Pathian sining  hi mi nung nih theih khawh asi lo tiah an ruah. Mi Cheu nih Zeizawng vial te lak ah Pathian a um I zei zawng vial zawg hi Pathian asi an ti.  Mi Cheu nih Pathian le Khua chia, Thil tha le thil chia, an um  I a chia le a tha zawng hi an um ti tiah an zumh. Mi Cheu nih Pathian nih van le vawle zei zawng vial te a ser hna nain zoh khenh a duh ti lo I mah tic un a kal tak tiah an zumh. A cung I kan langh ter mi hna nih Pathian an hmuh ning hi a ham lo mi (pessimism) lawng an si.

Optimism zumh nak ah cun Pathian  cu van le vulei sertu, vulei mi hna hi dawt nak in a kil veng tu, lawng si lo in Mivial te khamh nak hmuh khawh nak ding caah Fapa ngeih chun hmanh uilo in pe siang tu a mah a zum mi nih zung zal nun nak an co ti hi asi.

Biakan Hlun ah, optimism le pessimism ruah nak hi fiang te in kan hmuh khawh. Israel mi hna Egypt ram in an hng chuah I  kamh mi ram Canan ram a vun phak lai ah Kanan ram dot thlat ding ah Minung 12 an thim hna I a van dot thlat ter hna. Minung 10 nih  Kanan mi an ngan ning l a ral hau hruang a fek ning,Kan tuk hna zawng ah kan tei hna lai tiah mi I cu an rk ti hna. Mah thawng an theih tk ah mipi an tha zang a der ter I, an ral zawng a chiat ter hna. Mnung  12 lak ah Joshua le  kalap nih  cun kaanan ram  hi ram tha tuk hring hran asi tho uh sih law a tu ah laa hna uh sih Pathian nih a kan pek lai tiah an ti hna. Exo. 13:1-14:10.

Khrihfa Buu chung zawng ah zumtu cheu khatzumh nak lei I kar an hlan tik ah Tha zawng pek lo, an piang tharngai hnga maw tiah lung hrin nak thi lung in zoh le ,Mah chiat nak hmuh lo in mi chiat nak kaw in sual hawt a hmang mi (pessimist ) pawl hi kan hmuh tawn hna. Joshua le Kalap ban tuk in Pathian bo chan bu le thih lo in hmai ah a kal mi ( optimist ) Pawl zawng kan hmuh khawh hna. Sunpar nak le lian ngan nak in a khat mi Pathian kha Fk te in I tleh bu in le ral that e in Joshua le kalap ban tuk inhmai ah kal hna uh sih.

3.       Pathian Thlua Chuah Hmuh Thiam :

“ Lak sawng tha le Lak sawng tlamtling poah poah hi van cung ( Pathian )sin n a ram ansi” James.1:17. Ah kan hmuh. A kan pek mi Thlua chua hi a fa le nih rel thiam in a mah sin ah lawmh nak chim rai thawi nak hi pek chanh hi Pathian nih a duh bik mi cu as. 1 Thes.5:18. Pathian sin in kan hmuh mi thlua chuah hi a hman ziathiam cio hna uh sih.

4.        Kan Ton mi Thil cung ah hmuh thiam;

Pessimist pawl nih hin har nak an ton can h le,Buai bai nak an ton can ah Pathian sin ah an phun zai tawn. Thil kha  a chiat nak lawng te a hmu I a that nak kha an hmu kho lo. Asi nain optsmist Pawl nih cun  Buai nak anton ah siseh har nak an ton ah siseh, a that nak kha an kawl I Pathian sin tu ah lung lawmh nak rai an rak thawi. Ze caah kan ti asi ah cun ..pathian nih zei zong vial te hi a tha lei ah a ser piak ko  hna tikha an hngalh caah asi. Rome.8:28.

Biatlang Kawm nak :

 A cung le muh ning  4 hi ruah bu in kan nih zum tuhna nih cun sertu Pathian sunpar nak langh ter awk ding caah le  A ram auh nak dng caah ruat in kan hmuh thiam a hau.

-          Kan nun nak cio ah Pathian bia ning in a that nak lei kap in kan huh thiam a hau.

-           Pathian kha fek te in kan zumh kan  I bo chan ahau.

-          Kan hmuh mi thlua chuah hi fel fai te in kan hman thiam a hau.

-          Kan ton mi thil poh hi Kan mah cathat nak ah a si tiah kan zumh a hau. Kan dih lak kan nun nak cio ah a chiat nak lei lawng in hmu tu si lo in a that nak lei lawng te in a hmu thiam mi zum tu kan si khawh na ding caah thiang thl rau nih fim kan chim ko seh. Amen.